του Κωνσταντίνου Βαρλαμίτη
Δημοσιεύτηκε στην Έντυπη Έκδοση της Εφημερίδας ΑΥΓΗ 16.02.22
Το σχέδιο προβλέπει αρκετά συντονιστικά επίπεδα, καθορίζει ποιος μιλάει με ποιον και πότε, κατανέμει αρμοδιότητες και ευθύνες
Όλοι ζήσαμε την πλήρη αναποτελεσματικότητα και κατάρρευση του κρατικού μηχανισμού στη διαχείριση των συνεπειών της πρόσφατης θεομηνίας με την ονομασία “Ελπίδα” και την προσπάθεια μετατόπισης των ευθυνών κυρίως στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Αυτό που δεν έχει αναδειχθεί όμως όσο θα έπρεπε είναι η ανεπάρκεια του σχεδίου “Βορέας” που αφορά στη Διαχείριση των Συνεπειών από Εκδήλωση Χιονοπτώσεων και Παγετού, το οποίο ανακοίνωσε στις 23 Νοεμβρίου 2020 ο τότε υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας κ. Νικόλαος Χαρδαλιάς.
Το σχέδιο προβλέπει αρκετά συντονιστικά επίπεδα, καθορίζει ποιος μιλάει με ποιον και πότε, κατανέμει αρμοδιότητες και ευθύνες, διασφαλίζοντας την «μη ευθύνη» της κυβερνητικής εξουσίας, και ζητάει από τους φορείς να χαρτογραφήσουν τα όρια λειτουργίας τους, να καταγράψουν αρμοδιότητες και πόρους, και ειδικά για τους ΟΤΑ να καθορίσουν τα ζωτικά σημεία (νοσοκομεία, σχολεία, δημοτικά καταστήματα) και τις κύριες οδικές αρτηρίες.
Τι λείπει από όλα αυτά; Η καρδιά του προβλήματος. Οι πολίτες που βιώνουν τις συνέπειες της κακοκαιρίας και τι αυτοί προσδοκούν, όταν αντιμετωπίζουν ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο. Το αποτέλεσμα είναι να απουσιάζουν οι στόχοι που η ίδια η κοινωνία θέτει και απαιτεί από το κράτος και τους φορείς του, δηλαδή τι επιζητεί ο κάθε πολίτης, είτε ατομικά είτε ως μέρος ενός συνόλου, όταν βρεθεί στη δίνη μιας τέτοιας κατάστασης.
Διαμορφώθηκε λοιπόν ένα πολυεπίπεδο σχέδιο, χωρίς συγκεκριμένους και μετρήσιμους επιχειρησιακούς στόχους κατά φορέα και ιδίως για την πολιτική εξουσία που επιδρά καθοριστικά παντού. Για παράδειγμα, ο υπουργός Υγείας κατά τη διάρκεια του φαινομένου ερωτηθείς είπε ότι είναι απόλυτα ορθό οι υγειονομικοί να κάνουν «τριπλοβάρδια» στα νοσοκομεία. Φυσικά, δεν υπάρχει κανένας σχεδιασμός και καμιά απόφαση γι’ αυτό.
Έχει όμως ιδιαίτερο ενδιαφέρον ο σχεδιασμός των δήμων, αφού, ως οι εγγύτερα προς τους πολίτες εκλεγμένοι φορείς, αποδέχονται όλη την πίεση, την αγωνία και τα παράπονά τους.
Καταρχήν πρέπει να προσδιορίζουν με δημοκρατικές διαδικασίες μετρήσιμους επιχειρησιακούς στόχους τέτοιων φαινομένων. Αυτοί για ένα δήμο, για παράδειγμα, μπορεί να είναι:
- ο χρόνος πλήρους αποκατάστασης της λειτουργίας της πόλης,
- η ιεράρχηση του οδικού δικτύου σε κατηγορίες και ο χρόνος αποκατάστασης της κυκλοφορίας κάθε δρόμου σε ώρες ή ημέρες, ανάλογα με την κατηγορία που ανήκει,
- η άμεση ανταπόκριση μεταφοράς κάθε πολίτη και με απόλυτη ασφάλεια για σοβαρούς λόγους, π.χ. λόγους δημοσίου συμφέροντος, για λόγους υγείας κ.λπ.,
- η απάντηση όλων των κλήσεων των πολιτών και, αν αυτό δεν είναι εφικτό, η δέσμευση επικοινωνίας σε κάποια λεπτά από την ώρα που έγινε η αναπάντητη κλήση, η συνεχής (π.χ. ανά μια ώρα ή real time)
- ενημέρωση των πολιτών του δήμου για την κατάσταση των δρόμων της πόλης, ώστε να μπορούν να διαμορφώσουν ασφαλέστερα δρομολόγια σε ενδεχόμενη μετακίνησή τους.
Για να επιτευχθεί κάθε στόχος, απαιτείται σχεδιασμός και, φυσικά, οι κατάλληλοι πόροι (π.χ. ειδικά μηχανήματα, χρήματα, εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό, εθελοντικές ομάδες, αναγκαία ποσότητα αλατιού κ.λπ.), οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό εξαρτώνται από την πρόβλεψη της έντασης και της διάρκειας του καιρικού φαινομένου.
Κατά συνέπεια, πρέπει να υπάρχει κατηγοριοποίηση των καιρικών φαινομένων, ώστε. ανάλογα με τους στόχους που έχουν τεθεί. να προκύπτουν οι πόροι που θα απαιτηθούν κάθε φορά.
Με τη μεθοδολογία αυτή εξασφαλίζεται έγκαιρα η κατάλληλη προετοιμασία και προσδιορίζονται με σχετική ακρίβεια οι πόροι που είναι αναγκαίοι για την αντιμετώπιση του φαινόμενου, ενώ αναδεικνύονται έγκαιρα τα όποια προβλήματα και αδυναμίες. Τέλος, οι πολίτες κατ’ αυτόν τον τρόπο γνωρίζουν πότε και τι περιμένουν.
Όλα αυτά μπορούν να γίνουν: αν αξιοποιηθεί η επιστημονική γνώση και οι νέες τεχνολογίες, αν στο επίκεντρο του σχεδιασμού είναι ο άνθρωπος και οι ανάγκες του, αν υπάρχει δημοκρατική συμμετοχή στον σχεδιασμό και ουσιαστικός κοινωνικός έλεγχος στο αποτέλεσμα
Το σχέδιο “Βορέας” είναι ένα σχέδιο ανεπαρκές, αφού δεν προσφέρει τη μεθοδολογία, τα εργαλεία και τη γνώση που πρέπει να έχουν οι φορείς για την κατάρτιση ολοκληρωμένων τοπικών σχεδίων.
Οι συνέπειες του σχεδίου “Βορέας” ή σχεδίων με αντίστοιχα χαρακτηριστικά είναι:
- η αδυναμία αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας κάθε διοικητικής δομής (ιδίως της κεντρικής), εκτός ακραίων περιπτώσεων, π.χ. Αττική οδός, αφού δεν υπάρχουν σαφείς και συγκεκριμένοι επιχειρησιακοί στόχοι,
- η ευκολία μετατόπισης των ευθυνών προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση που έχει την ευθύνη της εύρυθμης λειτουργίας των πόλεων,
- η διαμόρφωση ενός κλίματος ανασφάλειας για τους πολίτες, αφού, ενώ παρακολουθούν με σχετική ακρίβεια την εξέλιξη του καιρικού φαινόμενου, αυτοί δεν ξέρουν πόσο ασφαλείς πρέπει να αισθάνονται και πόσο θα διαρκέσει η ταλαιπωρία τους, γεγονός που οδηγεί σε εξάρτηση και πελατειακή σχέση από τοπικούς και άλλους παράγοντες,
- η διασπάθιση πόρων, αφού δεν υπάρχουν μοντέλα υπολογισμού των πόρων που θα απαιτηθούν κατά περίπτωση, και, τέλος,
- η ταλαιπωρία των πολιτών, που είναι το μόνο σίγουρο όταν ο κεντρικός σχεδιασμός είναι ανεπαρκής.
Το ερώτημα είναι ένα: Aν αυτός ο σχεδιασμός είναι συνειδητή ή ασυνείδητη επιλογή του λεγόμενου επιτελικού κράτους ή και τα δυο. Νομίζω ότι ο καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του.
* Ο Κωνσταντίνος Βαρλαμίτης είναι οικονομολόγος, τ. πρόεδρος Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων
Link στην ψηφιακή έκδοση της Αυγής :
